25 августа 2014 г.
Октябрьти революци хыççăн пирĕн район Кăрмăш уеснех кĕнĕ. Вăл вăхăтра халăха вĕрентес ĕçре чи çивĕч тăракан ыйтусенчен пĕри учительсем çитменни пулнă. Çавăнпа 1918 çулхи сентябрьтен Хĕрлĕ Чутай салинче чиркỹпе прихут шкулĕ пулнă тытăмра учительсен семинарийĕ ĕçлеме пуçлать. Унăн директорне Варшава университетне пĕтернĕ Илья Николаевич Яштайкина çирĕплетеççĕ. 1919 çулхи мартăн 22-мĕшĕнче семинарире виçĕ çуллăх педагогика курсĕсем уçăлаççĕ. Чăваш автономи облаçне йĕркеленĕ хыççăн Илья Яштайкина Шупашкара халăх вĕрентĕвĕн облаçри пай заведующине, урăхла каласан, чăвашсен пĕрремĕш веренỹ министрне, çирĕплетеççĕ. 1920-мĕш çулсенче хутла пĕлменнине пĕтерес тĕллевпе шкулсем уçма тытăнаççĕ. Мăн Этменти Михаил Герасимович Сергеевпа Шĕмшешри Семен Илларионов шăпах çак тĕллевпе ĕçленĕ, ятарлă курссенче вĕреннĕ. 1924 çулта Шĕмшешре хутла вĕрентессипе ятарлă пункт уçăлать, унта Мăн Этментен хутла пĕлмен 38 çын, Шĕмшешрен _ 91, Пĕчĕк Этментен 10 çын çырăнать. Икĕ сменăпа ĕçлекен пунктра Хĕрлĕ Чутайри педагогика техникумĕн учителĕсемпе студенчĕсем те тăрăшнă. Шкул историйĕн материалĕсене малалла тишкернĕ май çакă паллă пулчĕ _ Ульяновск облаçĕн Патшалăх архивĕнчи документсемпе килĕшỹллĕн 1920 çулта пирĕн районта Шĕмшешре тата Мăн Этменте уйрăм шкулсем пулнă. Мăн Этмен шкулĕнче 48 ача (36 арçын ачапа 12 хĕр ача) ăс пухнă, вĕсене Егор Филиппович Ярабаев вĕрентнĕ. Шĕмшеш шкулĕнче 31 вĕренекен (23 арçын ачапа 8 хĕр ача) пĕлỹ илнĕ, вĕсене Александра Ивановна Авдеева ăс панă. Çавăн чухнех икĕ шкул хушшинче пăтрану пулнă. Вĕсене кашнине уйрăм шкул тесе те шутланă, пĕр шкул пек ят панă документсем те пур. Тен, Шĕмшеш шкулĕн хăйĕн çурт пулнăран, мăнэтменсен вара çителĕклĕ пурăнакан хресченсен çуртĕнче вĕренме тивнĕрен çапла пулса тухнă. Тем вăхăтран икĕ шкул чăннипех пĕрлешнĕ, 1933 çулччен Шĕмшеш шкулĕ шутланнă. Вăл вăхăтра шкул ертỹçи шкул канашĕн председателĕ ятлă пулнă. 1921 çулта çак тивĕçе Е.Ф.Ярабаев пурнăçланă. 1922 çулхи март уйăхĕнче панă отчетра çапла çырни пур: "Мăн Этмен-Шĕмшеш шкулĕнче штатпа виçĕ вĕрентекен пăхса хунă, иккĕн ĕçлеççĕ: Е.Ф.Ярабаев тата Петр Николаевич Немешкин (Шĕмшешрен). Пĕр техничка пур, иккĕмĕш ушкăнра 30 арçын ачапа 12 хĕр ача вĕренет, тăваттăмĕшĕнче _ 16 арçын ачапа тăватă хĕр ача, вĕсенчен 10-шĕ çурма тăлăхсем. Икĕ пỹлĕмре вĕренеççĕ. Иккĕмĕш ушкăн класра, тăваттăмĕшĕ _ хваттерте". Хĕрлĕ Чутайри виçĕ çуллăх педагогика курсĕсенче вĕреннĕ курсантсем хушшинче унччен Шĕмшеш шкулĕнче ĕçленĕ Федор Михайлович Мидаков пулнă, ун пирки çапла каланă: "Лайăх шкул ĕçченĕ пулма тата хор йĕркелеме пултарать". Çавăн пекех Мăн Этменти Иван Леонтьевич Михайлова, Шĕмшешри Петр Николаевич Немешкина, Пĕчĕк Этменти Григорий Ильина асăнни пур. Хутла пĕлменнине пĕтерес тесе Хĕрлĕ Чутайри РОНО вĕренменнисемпе ĕçлеме укçа тỹлесе çынсем (ликвидаторсем) тытнă. 1930-31-мĕш çулсенче çак тĕллевпе ĕçленĕ ликвидаторсен списокĕ упранса юлнă: Дмитрий Тимофеевич Храмов, Михаил Герасимович Сергеев, Калистрат Акимович Тверсков, Павел Михайлович Шалтайкин, Петр Акимович Тверсков, Мина Константинович Елизаркин, Степан Николаевич Ипатов, Петр Трофимович Храмов, Иван Николаевич Анисимов, Порфирий Михайлович Ивандаев. Комисси председателĕсем Егор Филиппович Ярабаевпа Иван Наумович Ярабаев пулнă. Çав çул 21 çынна хутла вĕрентнĕ. 1927 çулта Хĕрлĕ Чутай районĕ йĕркеленет. 1928 çулта Шĕмшеш шкулĕнчен 25 ача вĕренсе тухать, вĕсенчен пĕри _ пулас учитель Иван Иванович Осипов (Мăн Этмен). 1929 çулта вĕренсе тухнă 24 ачаран тăваттăшĕ кайран учительте ĕçленĕ _ Александр Александрович Афорин, Дмитрий Ильич Богатеев, Николай Николаевич Михеев, Петр Михайлович Пуяндайкин (пурте Шĕмшешрен). Н.ПОЛОЗИН, истори учителĕ.